पुजादेवी शर्मा
नेपालमा पहिलो पटक संविधान सभाको चुनाव २०६४ चैत २८ गते भएको थियो। यसबाट नेपालमा ए. ने.क.पा.माओवादी प्रमुख पार्टी भएर उदाएको थियो । संविधान सभा भनेको चुनिएका प्रतिनिधिहरूबाटै संविधान बनाउने प्रक्रिया हो ।पहिलो पटक निर्वाचित संविधान सभाले संविधान नवनाई कार्यकाल विताए पछि २०७० मंसिर ४ गते नेपालमा अर्को संविधान सभाको निर्वाचन सम्पन्न भयो । जुन संविधान सभाले निर्माण गरेको नेपालको संविधान २०७२ असोज ३ देखि लागू भयाे ।
याे जनताका प्रतिनिधिले पारित गरेकाे पहिलाे र नेपालकाे साताैँ संविधान हाे।याे संविधान नेपालकाे संविधान सभाले बनाएकाे संविधान हाे। याे संविधान नेपालको संविधान सभाको दाेस्राे निर्वाचनबाट निर्वाचित संविधान सभाले दुई तिहाईभन्दा बढि मतले पारीत गरेकाे संविधान हाे। याे नेपालको ईतिहासमै जनतामाझ गएर मस्यौदा तयार गरिएकाे पहिलाे र विश्वकै पछिल्लो संविधान हाे । तराई भुभागका केही जिल्लामा यस्काे विरुद्ध अावाज उठाएपनि याे संविधान ९०% भन्दा बढिकाे बहुमतमा राष्ट्रपतिबाट घाेषणा गरिएकाे संविधान हाे। नेपालले जारी गरेकाे संघिय लाेकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक संविधान लागू भएकाे अाज ७ वर्ष पूरा भएकाे छ। संविधान जारी हुदा कतै खुसियालि थियाे कतै विराेध प्रदर्शन। विराेध प्रदर्शन अाखिर किन गरियाे? र के का लागि गरियाे? भन्ने प्रश्न अाज पनि अगाडि अाँउछ।
पञ्चायतकालमा सबै प्रधानमन्त्री भारतकाे चाहनाविपरित प्रधानमन्त्री बनेकाे भन्ने कुरा धेरै प्रचलनमा रहेकाे छ। पञ्चायतकाे अन्त्यपछि बनेका प्रधानमन्त्रीहरुमा केपि अाेलि नै त्यस्ता एक्ला प्रधानमन्त्री हुन, जाे अाँफु प्रधानमन्त्री पदमा रहदा पनि खुलेर भारतकाे नेपालप्रति हेर्ने प्रवृतिकाे विराेध गरिरहे। संविधान सभाकाे चुनाव भएर संविधान सभाले संविधान निर्माण गर्ने क्रममा पनि भारतिय पक्ष कुनै न कुनै राजनितीक शक्तिलाई साथमा लिएर नेपालकाे शासकिय स्थानमा पुग्ने तरिकाले नै मैदानमा खुला रुपले देखा पर्याे। संविधान निर्माण गर्ने प्रकृयामा जाँदा पनि ठुलाे चलखेल गर्ने प्रयास गर्याे। तर भारतकाे त्याे प्रयासलाई असफल बनाउन केपी अाेलि नै अग्रिम माेर्चामा देखिए र संविधान निर्माणमा भारतिय हस्तक्षेप राेके।
नेपालकाे संविधान निर्माण गर्न जति ढिलाे हुन्छ, मुलुक उति नै पछाडी पर्दै गईरहेकाे थियाे। उसै त पटकपटकका राजनितीक अान्दोलन, सशस्त्र विद्राेह अादिले विकास निर्माणमा पछाडि पर्दै अाईरहेकाे मुलुक त्यसैमा पहिलाे संविधान सभा फेल.. अझै संविधान निर्माणकाे प्रकृया पछाडी सार्दा फेरि पनि अान्तरिक र बाह्य चलखेलले संविधान नबन्ने खतरा….. संविधान जारी हुनुभन्दा अगाडि भारतिय पक्ष संविधान घाेषणा गर्ने दिन सार्नका निम्ति भारतिय सरकारका विदेश सचिव जयशंकर २०७२ असाेज १ मा नेपालमै अाएर विभिन्न दलका नेतालाई संविधान घाेषणा गर्ने दिन असाेज ३ लाई १५ दिन पछाडि सार्न समेत भनेका थिए। अाफ्नाे केही स्पस्ट अडान नभएका नेताहरुले हाे मा हाे र हुन्छमा हुन्छ मिलाए। तर नेकपा एमालेका अध्यक्ष कम्रेड केपि अाेलिले स्पस्ट रुपमा हाम्रो अान्तरिक मामिलामा हस्तक्षेप नगर्न भन्दै संविधान घाेषणाकाे मिति सार्न नसक्ने जनाउदै अाफ्नाे प्रस्ट अडान दिए र २०७२ असाेज १ गते संविधान निर्माण गर्दै २०७२ असाेज ३ गते नेपालकाे संविधान २०७२ लागू गरे ।
